Jak odróżnić piryt od złota?

Piryt przez wielu nazywany jest złotem głupców. Jest to spowodowane podobnym odcieniem jego barwy, która do złudzenia przypomina złoto. Jednak do pomyłek dochodzi najczęściej w przypadku mało doświadczonych poszukiwaczy czy kolekcjonerów. Istnieje bowiem wiele różnic, dzięki którym można odróżnić piryt od złota. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, czym jest piryt, jakie są jego właściwości oraz jak rozpoznać prawdziwy piryt od złota.

Piryt – charakterystyka

Piryt to związek siarki i żelaza (konkretnie disiarczek żelaza (II)), który należy do grupy siarczków. Może zawierać domieszki innych minerałów, takich jak np. arsen, kobalt, miedź, nikiel, selen, srebro czy złoto. Jego złoża można znaleźć w wielu miejscach na świecie, m.in. w Hiszpanii, Meksyku, Norwegii i USA, bowiem występuje we wszystkich typach skał. W Polsce znajduje się głównie na terenach Dolnego Śląska i Tatr.

Nazwa piryt pochodzi od dwóch greckich słów: pyr i pyrites, co dosłownie oznacza iskrzący ogień. Jego żółty kolor sprawia, że dawniej, podczas tzw. gorączki złota, często mylony był ze złotem przez niedoświadczonych poszukiwaczy tego drogocennego szlachetnego metalu. Stąd wzięła się potoczna nazwa pirytu - złoto głupców.

Co ciekawe, prawdziwe złoto i piryt występują w tych samych skałach. Często zdarza się, że wydobywając piryt można znaleźć śladowe ilości złota.

Fizyczne właściwości pirytu

Piryt posiada regularny układ krystalograficzny. Najczęściej tworzy kryształy w postaci sześcianów czy ośmiościanów, ale występuje również w postaci kulistych bryłek z promieniście ułożonych igieł. Posiada mosiężnożółtą barwę i ma charakterystyczny metaliczny połysk.

Nie da się go łatwo zarysować, ponieważ jest dość twardy w porównaniu do cennego kruszcu, jakim jest złoto (twardość pirytu w skali Mohsa wynosi 6-6,5), a przy tym kruchy. Jest również podatny na wietrzenie i pokrywa się ciemnym, matowym nalotem.

Pod wpływem wody piryt zamienia się m.in. w kwas siarkowy, co wykorzystywane jest przy produkcji nawozów, produktów chemicznych i farmaceutycznych.

Zastosowanie pirytu

Minerał ten nie ma nic wspólnego z królewskim metalem. Wykorzystuje się go głównie w przemyśle chemicznym i papierniczym, chociaż po odpowiedniej obróbce można go znaleźć w jubilerstwie jako kamień ozdobny lub kolekcjonerski, ale nie posiada on dużej wartości.

Co ciekawe, już w starożytności popularne były amulety z pirytem czy inne ozdoby, jak kolczyki i szpilki do szat. Tworzono również piękne ozdoby do domu, które wykorzystywane były w dekoratorstwie. Z kolei w ezoteryce, piryt opisywany jest jako kamień o magicznych mocach. Przez wiele plemion uważany był za potężny talizman ochronny, który przyciągał bogactwo i pomyślność, odganiając złą energię.

Obecnie szuka się nowych zastosowań pirytu. Coraz częściej wykorzystywany jest w przemyśle technologicznym, m.in. przy produkcji baterii, katalizatorów czy ogniw fotowoltaicznych.

Prawdziwy piryt – ile jest wart?

Wartość pirytu nie jest tak imponująca jak złota. Wpływa na to m.in. jego duża powszechność występowania na całym świecie. W zasadzie na każdym kontynencie można znaleźć rudy pirytu, co sprawia, że jego cena zależy od wielkości wyrobu. Na przykład, minerał o średnicy 50 mm w naturalnej postaci można kupić za mniej więcej 30 zł.

Piryt a złoto – różnice

Gęstość

Piryt to minerał żelaza z grupy siarczków, dokładniej siarczek żelaza. Posiada on mosiężno-żółtą barwę i stosunkowo wysoką gęstość - pomiędzy 4,95 a 5,10 g/cm³. To oznacza, że jest lżejszy od złota, którego gęstość wynosi dokładnie 19,3 g/cm³.

Barwa

Kolejną różnicą jest barwa. Naturalny piryt ma bladożółty odcień z drobnymi, połyskującymi srebrnymi drobinkami. Podczas gdy złoto ma charakterystyczną ciepłą, żółto-pomarańczową barwę.

Jednak w kontakcie z tlenem, piryt ma tendencję do matowienia i przyjmowania ciemniejszej barwy w odróżnieniu od złota, który nie wykazuje właściwości reaktywnych. To sprawia, że doświadczonym poszukiwaczom wystarczy ocena wizualna, aby odróżnić piryt od złota.

Budowa

Piryt i złoto różnią się także pod względem budowy. Ten pierwszy tworzy sześcienne kryształy o regularnych, symetrycznych kształtach z ostrymi krawędziami. Złoto natomiast występuje w postaci bryłek, płatków lub ziaren o nieregularnych kształtach z delikatnie zaokrąglonymi krawędziami.

Jak odróżnić złoto od pirytu – sposoby

Najprostszym sposobem pozwalającym odróżnić piryt od złota, jest ocena wizualna. Jak już wiemy, największa różnica tkwi w ich barwie i kształcie. Jednak nie każdy jest na tyle wprawiony, żeby ocenić wzrokowo i wskazać, z czym ma do czynienia.

Próba z magnesem

Jednym ze sposobów, które można przeprowadzić w domowych warunkach jest próba z wykorzystaniem magnesu. Piryt posiada delikatne właściwości magnetyczne, co oznacza, że będzie on przyciągał magnes. Natomiast czyste złoto nie zostanie przez magnes w ogóle przyciągnięte.

Próba rysy

Kolejną metodą na sprawdzenie, z jakim rodzajem kruszca mamy do czynienia, jest wykonanie próby rysy. W tym celu należy potrzeć fragment surowca o nieszkliwioną porcelanę (np. spód talerza czy filiżanki) i patrzeć, jaką barwę będzie mieć sproszkowany kruszec. Na pirycie pojawi się czarna rysa o delikatnym zielonkawym odcieniu, a na złocie widoczny będzie żółtozłoty ślad.

Więcej o metodach rozpoznawania złota przeczytasz w naszym artykule: “Jak rozpoznać złoto gdy nie ma próby? Sprawdzanie autentyczności złota”.

Test twardości

Podobnym sposobem do próby rysy jest test twardości. Jednak w tym przypadku nie trzeba pocierać surowca, a próbować go zarysować. Piryt jest twardy i ciężko go zarysować, a złoto posiada zdecydowanie niższą twardość i dość łatwo pojawi się na nim rysa.

Piryt a złoto – podsumowanie

Piryt to jeden z najpowszechniejszych minerałów w skorupie ziemskiej, który składa się z siarki i żelaza. Swoją barwą przypomina złoto, co sprawia, że często określane jest złotem głupców. Jednak znając jego właściwości fizyczne, nie sposób się pomylić.

Minerał ten tworzy kryształy o regularnych symetrycznych kształtach. Jest twardy, ale kruchy i posiada stosunkowo wysoką gęstość. Złoto występuje natomiast w postaci bryłek, płatków lub ziaren o nieregularnych kształtach, ma intensywnie żółty kolor i łatwo je zarysować. Znając te cechy, łatwo można odróżnić piryt od złota. Można również dodatkowo skorzystać ze sprawdzonych metod, takich jak np. próba z magnesem, próba rysy czy test twardości, co pozwoli w 100% upewnić się, z jakim kamieniem mamy do czynienia.